Kürt Özgürlük Hareketi, ideolojik duruşunu ve amaçladığı mücadelesinin hedeflerini -ülkemizdeki ve tüm dünyadaki siyasi parti ve oluşumlar gibi- yayınladığı dergi ve gazetelerle halklara ulaştırdı. Başka kimi broşür ve kitaplar olsa da, bu konuda akla gelen dört yayın organı şunlardır:
SERXWEBÛN: Partiya Karkeren Kurdistan’ın Merkez Yayın organı, 1982 yılı Ocak ayından bu yana aylık olarak yayınlanıyor. Ancak partinin 27 Kasım 1978’deki kuruluş kongresi için -Temmuz ayında Amed’te kaleme alınıp, Eylül ayında Bingöl’de basılarak- hazırlanan “Kürdistan Devriminin Yolu” broşürü ve kongreden sonra çıkarılan dört broşür, Serxwebûn dergisinin ilk beş sayısı sayılmaktadır.
BERXWEDAN: Kürdistan Ulusal Kurtuluş Cephesi’nin (ERNK) yayın organı olarak 1985 yılında yayına başladı. 1987 yılının Eylül ayından itibaren 15 günlük bir yayına dönüştü. Profesyonel gazetecilere dayanmadı; Alman devletinin baskılarına maruz kaldı.
TOPLUMSAL DİRİLİŞ: Aylık dergi, 15 Haziran 1988 günü yayına başladı. Derginin imtiyaz sahibi Cemal Yalvaç, Yazı İşleri Müdürü ise Hasan Uşak idi. Dört sayı yayınlanabilen derginin bürosuna yapılan baskınla dergi çalışanları tutuklanıp hapse atıldı ve derginin yayınına son verildi.
ÖZGÜR HALK: Aylık teorik dergi 15 Kasım 1990 günü yayına başladı. Daha çok Özgürlük Hareketi’nin lider kadrolarının yazılarına yer verdi. Aylık derginin yazı işleri müdürlerinin çoğu tutuklandı ve hapse atıldı; hatta katledildi. 2010 yılında kapanan dergi, 2014 yılından itibaren yeniden yayınlanmaya başladı. Aylık dergi, zaman zaman ismine minik sıfatlar ekleyerek değiştirmek zorunda kalsa da, yayınını son yıllara dek sürdürdü.
Özgür Basın Geleneği
Otuzdört yıl öncesinde gazeteciliğe başladığımızda İstanbul-Cağaloğlu’ndaki küçük bir büroda birkaç kişiydik. Bugün geldiğimiz noktada, uydudan yayın yapan ve beş kıtadan izlenebilen televizyon kanallarımız, günlük gazetelerimiz, yerel televizyon kanalları, radyolarımız, aylık ve haftalık dergi ve gazetelerimizle dev bir medyamız var.
1990 yılında yola çıkarken Halk Gerçeği ile Yeni Ülke gazeteleri haftalık yayınlandı. İlki İstanbul-Babıali’de gazete çıkarmanın bir denemesiydi ama Yeni Ülke 50 binleri bulan tirajıyla gazetecilikte kendimizi ispat ettiğimiz bir aşama oldu. Ardından, günlük gazeteye geçtik.
HALK GERÇEĞİ: Devrimci Birlik’te bir araya gelen örgütlerin legal yansımaları durumundaki 5-6 dergiden gelen temsilciler-editörler olarak, 1990 yılının ilk haftalarında İstanbul-Cağaloğlu’nda bir büroda haftalık Halk Gerçeği gazetesi için çalışmaya başladık.
Halk Gerçeği, 22 Nisan ile 24 Haziran 1990 günleri arasında 9 sayı yayınlandı. Dokuz sayıdan üçü (5, 6 ve 9. sayıları) hakkında toplatma kararı verildi. 10. sayının hazırlığını yaparken, yazı işleri müdürümüz İsmail Safter, 22 Haziran 1990 günü ifade vermek üzere gittiği Devlet Güvenlik Mahkemesi tarafından tutuklandı.
YENİ HALK GERÇEĞİ: Bunun üzerine, gazetemizin ismini değiştirerek yolumuza devam etme kararıyla Yeni Halk Gerçeği gazetesi için çalışmalara başladık. Uzun bir süre dağıtım şirketi ve matbaa bulamadık. Sonunda Yeni Halk Gerçeği’nin ilk sayısı 26 Ağustos 1990 günü yayınlandı. Halkların birleşik mücadelesinin sesi olmak için 12 hafta yayınladığımız Halk Gerçeği ve Yeni Halk Gerçeği gazetelerimiz, umduğumuz ilgiyi pek gördüğü söylenemese de, sadece devlet katında yarattığı korkuyla değil, daha sonraki yıllarda çıkaracağımız gazeteler için sağladığı büyük bir bilgi birikimiyle de tarihteki yerini almış bulunuyor…
YENİ ÜLKE: Ortak gazete yayınlama girişimi başarılı olamayınca, Halk Gerçeği’ni yayınlamış olan “imc” şirketine Günay Aslan tarafından yine haftalık olan Yeni Ülke gazetesi yeni bir proje olarak sunuldu. Önerinin özü şuydu: Haftalık gazete bu kez değişik siyasetlerin gönderdiği editörler tarafından değil, profesyonel gazeteciler tarafından çıkarılacaktı. Ancak Yeni Ülke’nin tirajı yavaş yavaş yükseldi. Bu konudaki ilk etken, Kürdistan’da tüm ilçe ve hatta köylere kadar ulaşan ‘muhabir’ ağıydı. Çevresinde gelişen olayları, bize telefon, faks ve hatta mektupla ileten kişilerin sayısı her geçen gün artıyordu. İkinci neden ise, başta Musa Anter ve İsmail Beşikçi gibi halkın severek okuduğu ve gündem yaratan yazar sayımızın giderek çoğalmasıydı. Yeni Ülke, böylece iç ve dış baskısıyla birlikte 50 bin tiraja kadar ulaştı. Her ne kadar, ilk sayılarda, kimi haber ve yazıların bir kısmı, matbaanın da ısrarlı talebi üzerine biraz sansürlenerek yayınlansa da, Yeni Ülke’nin yayınlanan 110 sayısından 40’a yakın sayısı toplatıldı. Özgür Gündem’den sonra tirajı çok düşen Yeni Ülke’yi 15 Aralık 1992’de kapattık.
ÖZGÜR GÜNDEM: Yurtiçi ve yurtdışı toplam tirajı 50 binleri bulan Yeni Ülke’nin kalıcı bir yayın organı olacağı ortaya çıktı; ancak halkın haber ihtiyacını haftada bir kez yayınlandığı için yeterince karşılayamıyordu. Bunun üzerine günlük bir gazete çalışması başlatıldı.
Özgür Gündem gazetesi, Yeni Ülke›nin yolundan yürüyerek, 1 Ağustos 1992 gününden itibaren Avrupa’da basılmaya ve oradaki 8-10 ayrı ülkedeki bayilere dağıtılmaya başlandı. Günlük Özgür Gündem de bir süre sonra, bir zamanlar haftalık Yeni Ülke’nin aldığı tirajı yakalamayı başardı. İstanbul’da basılan gazetelerin Avrupa baskısı, daha sonraki yıllarda merkezi Avrupa’da olan Özgür Politika ve Yeni Özgür Politika gazetesinin temellerini de atacaktı.
ÖZGÜR GÜNDEM -2: Gazetenin yayın yönetiminde bir türlü tamamen çözülemeyen sorunları aşmak ve bu yüzden gazete yayın yönetimini yeniden yapılandırmak amacıyla Özgür Gündem’in yayınına 15 Ocak 1993 günü ara verildi. Özgür Gündem, 26 Nisan 1993 günü yayın hayatına yeniden geri döndüğünde ise, yönetimde Genel Yayın Yönetmeni olarak Gurbetelli Ersöz ve onun yardımcısı olarak Ferda Çetin vardı.
Özgür Gündem›in yayınlanan toplam 580 sayısının (Özgür Gündem›in her iki dönemi kastediliyor) 486›sı hakkında dava açıldı. Üç kez 30 gün, 15 kez 15 gün, iki kez 10 gün olmak üzere toplam 20 davada kapatma kararı çıktı. Gazeteciler ve editörlerin toplam 147 yıl hapis cezası ve 21 milyar lira para cezasına çarptırıldı. Gazetenin İmtiyaz Sahibi Yaşar Kaya›ya da 35 milyar lira para cezası verildi.
ÖZGÜR ÜLKE: Özgür Gündem gazetesinin mahkeme tarafından kapatılması ardından yayına başlayan Özgür Ülke gazetesine yönelimin sonuçları en ağır şekilde tezahür etti. Nitekim 1994 yılında 2 Aralık›ı 3 Aralık›a bağlayan gece Özgür Ülke›nin İstanbul Kadırga’da bulunan teknik-merkez binası, Cağaloğlu’nda bulunan merkez bürosu ve Ankara bürosu aynı anda bombalı saldırıya uğradı.
Ersin Yıldız’ın yaşamını yitirdiği ve 23 arkadaşımızın yaralandığı olay ardından, gazetenin artık yayın yapamayacağı düşünülmeye başlanmıştı. Ancak muhteşem dayanışma örneklerinden biri ortaya kondu ve değişik sosyalist dergi ve gazeteler bürolarını Özgür Ülke’ye açtı. Hiç ara vermeden yayınına devam eden gazeteye dönemin aydın ve yazarlarından da büyük destek geldi. 28 Nisan 1994 günü yayına başlayan ve -daha bir yılını bile dolduramadan- 2 Şubat 1995 günü- kapatılan gazetenin toplam 247 sayından 220 sayısı hakkında toplatma kararı verildi. Açılan davalar nedeniyle gazetenin 7 yazı işleri müdürü tutuklandı.
YENİ POLİTİKA: 13 Nisan 1995 günü Yeni Politika gazetemiz yayına başladı. Gazete daha ilk sayısında sansürle karşılaştı. Başka gazetelerden alıp yayımladığı haberler bile sansüre uğradı. Bu sürede birçok muhabiri gözaltına alındı ve tutuklandı. Özgür Ülke’nin devamı olduğu gerekçesiyle 16 Ağustos 1995 günü kapatıldı.
Yeni Politika’nın da kapatılması, gazetelerimizin Avrupa baskısı ve dağıtımı için yeni bir arayışa neden oldu. Çünkü buradaki kapatmalar yüzünden, her yeni gazete için orada baskı ve dağıtım anlaşması yapma gereği sorun çıkartıyordu. Bunun üzerine, Yeni Politika adından hareketle, Frankfurt merkezli bir gazete 28 Ağustos 1995 günü Avrupa’da yayınlanmaya başlandı.
ÖZGÜR YAŞAM: Yeniden ve daha geniş katılımlı bir günlük gazetenin örgütlenmesi yapılırken, -kadroların gazetecilik refleksleri tembelleşmesin diye- haftalık bir gazete çıkarılmasına karar verildi. Haftalık Özgür Yaşam, 7 Ekim 1995’te yayına başladı. Dergi boyutundaki haftalık gazete 16 sayı yayımlandı. Derginin 3. ve 11. sayısı toplatıldı. Demokrasi gazetesi çıktıktan bir süre sonra yayın hayatına kendisi -20 Ocak 1996 günü- son verdi.
DEMOKRASİ: 12 Ocak 1996 günü yayına başlayan günlük Demokrasi gazetesi, birçok çevreye açık, geniş katılımlı bir yayındı. 11 Mayıs 1994 günü kurulan ve 1995 ve 1999 seçimlerine katılarak yüzde 5 civarında oy alan HADEP’in seçimlerde ittifak yaptığı siyasi parti ve çevrelerden yazarların da bulunduğu Demokrasi gazetesinin dağıtımı engellendi. Mahkemece kapatıldığı 3 Mayıs 1997’ye dek gazetede yer alan haber ve yorumların yanı sıra, okur mektupları ve ilanlara bile dava açıldı.
ÜLKEDE GÜNDEM: Yayına 7 Temmuz 1997 günü başladı. Gazete yayın yaptığı süre içinde 57 muhabir ile 40 dağıtıcısı tehdit edildi, gözaltına alındı ve işkence gördü. Gazetenin dağıtımı engellendi ve sansürlendi. 26 Eylül 1997 tarihinden itibaren Olağanüstü Hal Bölgesi’ne girişi yasaklandı. Batman bürosu 21 Haziran 1997 gecesi bombalandı. Devlet Güvenlik Mahkemeleri’nde gazete hakkında toplam 278 dava açıldı. 302 gün kapatma kararı verildi. 125 haber, 63 köşe yazısı, 9 fotoğraf ve 14 ilan sansürlendi. Gazete, 23 Ekim 1998 tarihinde İstanbul DGM tarafından kapatıldı.
ÖZGÜR BAKIŞ: Beş ay kadar gazetesiz kalan Özgür Basın Geleneği, 18 Nisan 1999’dan itibaren Özgür Bakış gazetesini çıkarmaya başladı. Gazetenin OHAL bölgesinde dağıtımı yasaklandı. Gazetenin 125 sayısı hakkında toplatma kararı verildi. Açılan davaların 6’sı beraatla sonuçlandırılırken, 101’i hakkında mahkûmiyet kararı verildi. 371 gün yayımlanmasına karşın 390 gün kapatma cezası verildi. Gazete İmtiyaz Sahibi ve Yazı İşleri Müdürlerine toplam 606 milyar 827 milyon 916 lira para cezası verildi. Gazete 24 Nisan 2000 tarihinde kapatıldı.
2000’DE YENİ GÜNDEM: Gazete, 27 Mayıs 2000 günü yayına başladı. “Kürtlerin Hürriyet gazetesi olacak” hedefiyle kurulan ve hepsine telif ödenen gazetenin yazarları da hiç olmadığı kadar çeşitlilik gösteriyordu; çok geniş bir siyasi katılımı olan gazeteye iktidarın yaklaşımı hiç de dostça olmadı. Nitekim daha çıkar çıkmaz, gazetenin OHAL Bölgesi’nde dağıtım ve satışı yasaklandı. Gazetede yayımlanan haber ve yorumlarla ilgili açılan 65 dava sonucu ağır hapis ve para cezaları ile iki yıla yakın süreyle yayın durdurma cezaları ve 15 ayrı toplatma kararı verildi. 10 ay yayımlanan ve telif ücretlerini ödemekte zorlanan gazete, yönetim kararıyla 31 Mart 2001’de yayınına son verdi.
YEDİNCİ GÜNDEM: 23 Haziran 2001 günü yayınlanmaya başladı. Haftalık gazete, telifle çalışan gazetecilerle olan tüm bağlarını kopardı. 60 sayı yayımlanabilen haftalık “Yedinci Gündem” gazetesinin de OHAL Bölgesi’ne girişi yasaklandı. Hakkında 15 günlük kapatma cezası verilen gazetenin sahibi ve sorumlu yazı işleri müdürüne toplam 6 milyar liranın üzerinde para cezası verildi. Gazete aleyhine 30’un üzerinde dava açıldı. 30 Ağustos 2002 günü kapandı.
YENİDEN ÖZGÜR GÜNDEM: 2 Eylül 2003 günü yayına başlayan günlük “Yeniden Özgür Gündem” gazetesi, 545 günlük yayın döneminde dört gün süreyle kapatıldı; yazı işleri müdürüne 25 ay hapis ve imtiyaz sahibine de 478 milyar lira para cezası verildi. Gazeteye toplam 315 dava açıldı. Gazete, mahkeme kararıyla 28 Şubat 2004 günü kapatıldı.
ÜLKEDE ÖZGÜR GÜNDEM: 1 Mart 2004 yayına başlayan gazete hakkında açılan 600’ün üzerindeki davadan 102’si mahkûmiyetle sonuçlandı. Gazetenin 17 sayısı hakkında toplatma kararı verildi. İki kez -4 Ağustos 2006 ve 16 Kasım 2006’da- 15 günlük yayın durdurma cezası verildi. Yazı İşleri Müdürü Hasan Bayar, yaklaşık 16 yıl hapis ve yaklaşık 345 bin YTL para cezasına çarptırıldı. Gazete, 16 Kasım 2006 günü kapatıldı.
TOPLUMSAL DEMOKRASİ: Günlük Toplumsal Demokrasi gazetesi 16 Kasım 2006 günü yayınına başladı ve yayını yaklaşık iki ay sürdü. Gazete yayınına 5 Ocak 2007’de kendisi son verdi. Sorumlu yazı işleri müdürü Özlem Aktan hakkında 100’den fazla soruşturma ve yaklaşık 60 dava açıldı. Gazetenin 20 sayısı hakkında yasaklama-toplatma kararı verildi.
GÜNDEM: 17 Ocak 2007 günü yayına başlayan gazetenin yayını 6 kez durduruldu. Gündem gazetesine 6 Mart 2007’de 30 gün, 9 Nisan 2007’de 15 gün, 12 Temmuz 2007’de 15 gün, 8 Eylül 2007’de 30 gün, 9 Ekim 2007’de 30 gün, 14 Kasım 2007’de 30 gün yayın durdurma cezası verildi. Gazetenin internet sitesine de 23 Ekim 2007’de yayın durdurma cezası geldi. Gazete, 16 Aralık 2007’de yayınlanan -protesto amaçlı- özel sayıyla kapandı.
YAŞAMDA GÜNDEM: Yayına 9 Mart 2007 günü başladı. Genel Yayın Yönetmeni olmayan ve sadece dört gün yayınlanabilen gazete -daha önce 6 Mart 2007’de 30 günlük kapatma cezası verilen Gündem gazetesinin devamı olduğu iddiasıyla- süresiz kapatıldı. Gazetenin ilk sayısı, 8 Mart’ın onuruna kadın editörler tarafından çıkarılmıştı.
GÜNCEL: 19 Mart 2007 günü yayına başlayan gazetenin yayını -30, 12 ve 30 gün olarak- üç kez durduruldu. Güncel gazetesi ilk kez 30 Mart 2007 günü, ardından 22 Temmuz seçimleri öncesinde 17 Temmuz 2007 günü ve son olarak yeniden yayınlandığı 17 Ekim günü yayını durdurma cezası aldı. Dağıtım şirketi, sürekli kapatılmasını gerekçe göstererek gazeteyi dağıtmaktan vazgeçti.
Haftalık Gazeteler Dönemi
Günlük gazetelerimizin kapatılmasının seriye bağlanması üzerine haftalık gazetelerle halkın habersiz bırakılmaması amaçlandı. Bu konuda, Sosyalist Demokrasi Partisi’nin büyük desteğini gördük. Biz de yeni kurduğumuz Yaprak Basın Yayın ile “Yedinci Gün”, “Haftaya Bakış”, “Yeni Bakış” ve “Öteki Bakış” isimli haftalık gazeteleri yayınladık. Bu şekilde sürdürülen mücadelede 17 Ekim 2007’den 20 Nisan 2010’e kadar çıkarılan haftalık gazetelerin isimleri şöyle:
GERÇEK DEMOKRASİ: Gazete, önce 17 Ekim 2007’de ve sonra da yeniden yayına başladığı 17 Kasım 2007’den 4 gün sonra yani 21 Kasım 2007’de 30’ar günlük yayın durdurma cezası aldı. Bu gazete, SDP’nin yayın organıydı. Dayanışma amaçlı olarak, sayfalarını bize açmıştı. Gerçek gazetesi sonrasında -çıktığı ilk gün- 30 günlük kapatma cezası alan haftalık gazetelerimizin isimleri şöyleydi: Yedincigün, Haftaya Bakış, Yaşamda Demokrasi, Toplumsal Demokrasi, Öteki Bakış, Yeni Bakış, Özgür Ülke, Gerçek, Ülkeye Bakış, Yeni Mezopotamya, Politika, Analiz, Ayrıntı, Özgür Yorum, Özgür Mezopotamya, Özgür Görüş, Siyasi Alternatif, Süreç, Özgür Halk Tavrı, Özgür Ortam, Haftalık Yorum, Yorum, Politik Yorum, Ülkede Yorum…
Günlük Gazete Denemeleri
Haftalık gazetelerin her biri yayınlandıkları hafta 30 günlük kapatma cezası alarak yayınına bir ay ara vermek zorunda kalırken, böylesi kapatma cezalarına muhatap olmayabileceği umuduyla günlük gazete denemelerini de yaptık. İmtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürünün aynı kişi olduğu söz konusu günlük gazetelerin yayınlanma tarihleri, yazarları ve başlarına gelenler şöyle oldu:
ALTERNATİF: Gazete, 19 Mayıs 2008 günü yayına başladı. Genel Yayın Yönetmeni Ragıp Zarakolu olan günlük gazeteye 25 Mayıs 2008, 20 Eylül 2008 ve 20 Ekim 2008’de 30’ar gün kapatma cezası verildi. Gazete, 20 Ekim 2008 günü kapandı.
GELECEK: Gazete, 28 Mayıs 2008 günü yayına başladı. İmtiyaz sahibi ve Yazı işleri Müdürü Cevat Düşün olan günlük gazeteye 30 Haziran ve 27 Eylül 2008’de 30’ar gün kapatma cezası verildi. Gazete daha sonra çıkarılmadı.
DEMOKRATİK AÇILIM: Gazete, 26 Ağustos 2009 günü yayına başladı. Genel Yayın Yönetmeni Eren Keskin olan günlük Demokratik Açılım gazetesine, bir cenaze haberi gerekçe gösterilerek, 14. Ağır Ceza Mahkemesi’nce 22 Eylül 2009 günü 30 günlük kapatma cezası verildi.
GÜNLÜK: Gazete, 19 Ocak 2009 günü yayına başladı. Gazeteye 8 Haziran 2009 ve 22 Ağustos 2009’da 30’a gün kapatma cezası verildi. Özgür Gündem ismine geri dönme talepleri üzerine Günlük gazetesi 3 Nisan 2011 günü yayınına son verdi ve Özgür Gündem gazetesi yayına başladı.
ÖZGÜR GÜNDEM: Gazete, 4 Nisan 2011 günü yayına başladı. Gazetenin eş genel yayın yönetmenleri önce Hüseyin Aykol ve Eren Keskin olurken, Bilir Kaya da gazetenin son döneminde genel yayın yönetmenliği yaptı. Gazetenin yüzden fazla davası ise Yazı işleri Müdürleri: Reyhan Çapan, İnan Kızılkaya’ya açıldı.
Özgür Gündem gazetesine 24 Mart 2012 günü 30 günlük kapatma cezası verildi ve ertesi gün için basılan gazetelere matbaada el konuldu. Gazete 16 Ağustos 2016 günü, -geçici olarak- kapatıldı. Yöneticilerinden kimileri tutuklanıp, haklarında dava açılan Özgür Gündem gazetesi, 29 Ekim 2019 günü, KHK ile bir kez daha kapatıldı. Bu gazeteyle ilgili pek çok dava açıldı.
DEMOKRATİK ULUS: Özgür Gündem gazetesi günlük olarak yayınlanırken, haftalık gazeteler çıkarmaya devam ettik. Nitekim önce Demokratik Ulus, Demokratik Toplum, Demokratik Gelecek ve Demokratik Vatan gazeteleri için, sonra da Yeni Demokratik Ulus, Yeni Demokratik Toplum, Yeni Demokratik Gelecek ve Yeni Demokratik Vatan isim hakkı alındı. Haftalık yayımlanan Demokratik Ulus gazetesinin sorumlu yazı işleri müdürü ve imtiyaz sahibi Arafat Dayan hakkındaki 45 iddianame iki ayrı dosyada birleştirildi. 10 yıldan fazla hapis cezası alan Arafat Dayan, bir süre cezaevinde yattı.
YENİ DEMOKRATİK ULUS: Haftalık gazeteye 2015 yılında açılan davada eski ve yeni imtiyaz sahipleri Ziya Çiçekci ile Kemal Sancılı ve gazetenin yazı işleri müdürü Nuray Candan yargılandılar ve 11 Nisan 2018 günü 3 yıl 9’ar ay hapis cezası aldılar. Cezaları 17 Ocak 2019 günü İstinaf Mahkemesi’nce onaylandı. Dosya halen Yargıtay’da bulunuyor.
ÖZGÜRLÜKÇÜ DEMOKRASİ: Gazete, 24 Ağustos 2016 günü yayına başladı. Gazete 8 Ekim 2016’dan kayyum atandığı 28 Mart 2018 gününe dek aynı imtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürü ile yayınlanırken, Genel Yayın Yönetmeni Ersin Çaksu, 14 Mayıs 2017 günü yerini Yılmaz Yıldız’a devretti. Gazete, ayrıca 8 Temmuz 2018 günü yayınlanan KHK ile tekrar kapatıldı. Özgürlükçü Demokrasi gazetesi yöneticilerine açılan davada hapis cezaları verildi.
YENİ YAŞAM: Gazete, 25 Mayıs 2018 günü yayına başladı ve yayını halen sürüyor. Gazetenin İmtiyaz Sahibi önce Rıdvan Turan’dı; şimdi bu görevi Cengiz Çiçek sürdürüyor. Gazetenin genel yayın yönetmenliğini ise sırayla Çağdaş Kaplan, M. Serhat Çelik ve M. Ali Çelebi üstlendi. Okur Temsilciliği’ni Hüseyin Aykol’un yaptığı gazetemiz hakkında kimi davalar sürmektedir.
Avrupa’daki Günlük Gazetelerimiz
Yeni Ülke’den başlayarak Özgür Gündem, Özgür Ülke ve Yeni Politika gazeteleri, -merkezi İstanbul’da olan Türk gazetelerine benzer şekilde-, Frankfurt’ta basılıp birçok Avrupa ülkesinin bayilerinde satılmaya başladı. Ancak buradaki gazetelerin sık sık kapatılması, Avrupa›daki dağıtım şirketleriyle olan ilişkileri bozuyordu. Dahası Avrupa›daki gelişmelerin de ayrıca haber yapılması ihtiyacı doğduğundan, Avrupa›da 1995 yılından itibaren Özgür Politika yayınlanmaya başladı.
ÖZGÜR POLİTİKA: Gazete, 28 Ağustos 1995 günü yayına başladı. Alman devletinin 5 Eylül 2005 günü kapattığı bu gazete, Yeni Özgür Politika ismiyle bir başka ülkede 16 Ocak 2006 günü yayına başladı. O günden bugüne yayın yapan gazete, Avrupa’nın 10’dan fazla ülkesindeki bayilerde satılmaktadır. Gazete, yıllarca cezaevlerinde kalmaktansa Avrupa’ya sürgüne gitmiş gazetecilere kucak açarken, burada yetişen kimi gazeteciler de televizyonlarımızda çalışmaktadır. Gazetenin yazarları ise daha çok Avrupa’da yaşayanlar olsa da, Türkiye’den de yazı yazanlar bulunmakta.
Kürtçe Gazetelerimiz
Mısır’ın başkenti Kahire’de Miqdad Mîdhad Bedîrxan tarafından çıkarılan “Kurdistan” gazetesiyle başlayan Kürt basın serüveni, yıllarca her türlü saldırı ve baskı politikalarına maruz kaldı. Bu geleneğin devamı olan Kürtçe gazeteler de söz konusu baskı ve saldırıların sonucu olarak yıllarca sürgün hayatı yaşadı. 1990›lı yıllarda başlayan «Özgür Basın Geleneği»nden gelen Kürtçe gazete ve dergiler de, ilk dönemlerinde, İstanbul›dan yayın yapmak zorunda kaldı.
WELAT: İstanbul’da 22 Şubat 1992 günü yayınlanmaya başlayan ilk haftalık Kürtçe gazete Welat, baskılar nedeniyle ancak iki yılda 115 sayı çıkabildi. Hakkında açılan dava ardından mahkemede Kürtçe savunma yapan gazetenin yazı işleri müdürü Mazhar Günbat’a hapis cezası verildi ve gazete kapatıldı. Cezanın gerekçesi olarak “anlaşılmayan dilde konuşmak” gösterildi.
WELATÊ ME: 1994 yılında Welatê Me gazetesi yayına başladı. Yazı işleri müdürlüğünü Mehmet Gemsiz’in (Zana Farqîni) yaptığı Welatê Me’ye de dava açılarak yazı işleri müdürü tutuklandı. 1995 yılına kadar 46 sayısı çıkan haftalık Welatê Me gazetesi de aynı gerekçelerle kapatıldı.
AZADİYA WELAT: Yayın hayatına 1996 yılında başladı. 2006 yılına kadar yayın hayatına haftalık olarak devam eden Azadiya Welat gazetesi, “en uzun süre yayın yapan Kürtçe gazete” unvanını aldı. Dört imtiyaz sahibi, beş yazı işleri müdürü değiştirmek zorunda kaldı. İstanbul’da yayına başlayan Azadiya Welat gazetesi, 2003 yılında Amed’e taşındı.
AZADİYA WELAT: Türkiye’deki Kürtlerin yaşadığı coğrafyada yayınlanan ilk Kürtçe günlük gazete olan Azadiya Welat gazetesi, 15 Ağustos 2006 günü yayına başladı. Azadiya Welat’ın, günlük yayına geçmesiyle de yasaklar ve cezalar peşini bırakmadı. 2006 yılından bu yana sekiz imtiyaz sahibi ve yazı işleri müdürü değiştiren Azadiya Welat’ın kapatıldığı dönemlerde ise, Rojev, Dengê Welat, Welat ve Hawar isimli gazeteler yayınlandı. Rojev gazetesi de “örgüt propagandası” yaptığı iddiasıyla bir ay süreyle kapatıldı. Azadiya Welat gazetesi, 29 Eylül 2016 günü KHK kararıyla kapatıldı.
ROJEVA MEDYA: Rojeva Medya gazetesi, bu geleneğin sürdürülebilmesi amacıyla 9 Kasım 2016 günü yayına başladı. Geniş bir habercilik perspektifine sahip olan Rojeva Medya gazetesinin yaklaşık 9 ay süren yayın hayatı 25 Ağustos 2017 tarihinde çıkarılan 693 sayılı KHK ile sonlandırıldı. Gazete kapatıldıktan sonra, bürosunda bulunan malzemeler ve banka hesabına el konuldu.
WELAT: 25 Ağustos 2017 günü yayına başlayan Welat gazetesi yayınını 28 Mart 2018 tarihine kadar kesintisiz olarak yayınını sürdürdü; ancak gazetenin basımı yapılan Gün matbaasına kayyum atanmasıyla birlikte, yayınını sürdüremez hale geldi. Welat gazetesi 216 sayı yayınlandı. 30 Mart 2018 tarihinde 217. sayısını fotokopi ile çoğaltılan Welat Gazetesi, okurlarıyla son kez buluştu.
E-ROJNAME: Welat gazetesinin kapatılmasının ardından e-rojname gazetesi dijital olarak yayın hayatına başladı. Gazetenin yayını, Almanya’da bulunan Almanya Kürt Enstitüsü tarafından sağlanmış olsa da, 25 Mayıs 2018 günü Diyarbakır merkezli olarak yayınlanmaya başladı. Gazete Kürtçe’nin Kurmanci ve Kirmancki (Zazaca) lehçeleriyle 12 sayfa dijital olarak Kasım 2020’ye kadar yayınını sürdürdü. Kürtçe dijital gazetecilik geleneğini 27 Kasım 2020’de Welat gazetesi devraldı ve yayınını günümüze dek sürdürmekte.
XWEBÛN: Diyarbakır’da ilk sayısı 22 Aralık 2019 günü çıkan ve 12 sayfadan oluşan Xwebûn ise, yayın dili Kürtçe’nin Kurmancî ve Kirmançkî lehçelerinde yayımlanıyor. Gazetenin yazar kadrosunda, Irak Federe Kürdistan Bölgesi, İran, Suriye, Kazakistan, Ermenistan, Lübnan ve Avrupa’da yaşayan yazarlar da bulunuyor. Xwebûn halen yayınlanıyor.
Haber Ajanslarımız
Kürt halkının 1980’lerden sonra gelişen ulusal ve toplumsal kurtuluş mücadelesinde de yanlış haberlerin düzeltilmesi, doğru haberlerin servis edilmesi ihtiyacı doğdu. Böylece Kürt halkı kendisiyle ilgili haberleri izleyip, kimi yayın organlarına servis yapma arayışına 1990’lı yıllarda girişti. Bu amaca yönelik ilk haber ajansı Almanya’da ve Alman vatandaşların imtiyaz sahipliğinde kuruldu. Söz konusu DEM Ajans’ın faaliyetleri bir süre sonra yetersiz kalınca, merkezi Frankfurt’ta olan Mezopotamya Haber Ajansı (MHA) kuruldu.
Özgür Politika gazetesinin basılarak eşyalarına el konulduğu 5 Eylül 2005 günü, MHA da Alman polisi tarafından basılarak, kapatılan kimi kurumlar arasındaydı. Dönemin içişleri bakanı Otto Schilly’nin genel seçim öncesinde yaptığı bu seçim yatırımı ters tepecek, Yeşiller Partisi hükümet ortaklığını yitirecekti. MHA bir yandan hukuki mücadeleye girişse de, aynı çevre yeni bir haber ajansı kurmaya karar verdi.
Aralarında Mezopotamya Haber Ajansı çalışanlarının bulunduğu kimi gazeteciler, Fırat Haber Ajansı-ANF adıyla yeni bir ajans kurarak, 26 Ekim 2005 günü faaliyete başladılar. Frankfurt, Brüksel, Amsterdam ve Paris merkez olmak üzere yayın yapmakta olan ve Avrupa başta olmak üzere dünyanın birçok ülkesinde muhabir ağı bulunan ANF, Türkiye, Avrupa ve Ortadoğu haberlerine ağırlık veriyor. Haber dili Kürtçe ve Türkçe olan ajans, şifreli yayın yapıyor.
DİCLE HABER AJANSI: Kürt halkına yönelik haftalık Yeni Ülke’nin ardından Özgür Gündem ile başlayan günlük gazeteler, haberlerini mevcut haber ajanslarından almakla birlikte kendi muhabirleriyle de topluyordu. Ancak abone oldukları ajansların yanlış haberlerinden kurtulmak amacıyla Kürtler de kendi ajanslarını 2002 yılında kurmaya karar verdiler.
4 Nisan 2002’de basın dünyasına adım atan Dicle Haber Ajansı (DİHA) internet üzerinden Türkçe, Kürtçe ve İngilizce haber servisi yapıyordu. Başta içinde bulunduğumuz Ortadoğu coğrafyasında kurduğu haber ağı sayesinde yazılı, fotoğraflı ve görüntülü haber servisi olarak hizmet üretiyordu.
DİHABER: 14 Kasım 2016 günü kuruldu ve 25 Ağustos 2017 günü KHK kararıyla kapatıldı. Bu süre boyunca da 15 kez internet sitesine yayın yasağı getirilen, çalışanları saldırıya uğrayan, gözaltına alınan ve tutuklanan dihaber, kararlı bir şekilde Özgür Basın geleneğini sürdürdü ve bundan taviz vermedi. Dihaber, haberlerini Kürtçe, Türkçe ve İngilizce olarak servis yapmıştı.
MEZOPOTAMYA AJANSI: İstanbul merkezli haber ajansı, 20 Eylül 2017 günü yayına başladı. Mezopotamya Ajansı (MA) haberlerini Türkçe, Kürtçe ve İngilizce olarak servis yapıyor. MA’nın haber servisi yaptığı internet sitelerine Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, değişik Sulh Ceza Mahkemeleri’nden aldığı kararlarla, getirdiği yasaklama kararlarının sayısı 30›u geçmiş bulunuyor.
HAWAR HABER AJANSI: Rojava’daki devrim koşullarında 1 Mart 2013 günü kurulan ve devrimin sesi olmayı amaçlayan Hawar Haber Ajansı (ANHA) Kürtçe, Türkçe, Arapça, İngilizce, İspanyolca ve Rusça dahil 6 dilde yayın yapıyor. Sadece Rojava değil Ortadoğu’daki gelişmeleri de aktarmayı amaç edinen ANHA, aynı zamanda bölgenin bütün farklılıklarını bir zenginlik olarak yansıtmayı amaçlıyor.
ROJNEWS: 11 Aralık 2014 günü kurulan Rojnews, Kürtçe’nin Kurmanci ve Sorani lehçeleri ile Türkçe ve Arapça dillerinde yayın yapıyor. Merkezi Süleymaniye’de bulunan Rojnews, Halepçe, Ranya, Kerkük, Şengal ve Maxmur’da da muhabir bulundururken, Federe Kürdistan ve Irak bölgesine dair gelişmeleri tüm dünyaya aktarmaya çalışıyor.
JIN HABER AJANSI: Jin Haber Ajansı (JINHA) 8 Mart 2012’de yayına başladı. Diyarbakır’da on kadın bir araya gelip Türkiye’nin ilk kadın haber ajansını kurdu. Jin Haber Ajansı (JINHA), haber müdüründen muhabirine, kameramanından fotoğrafçısına, sadece kadınlardan oluşuyordu. JINHA Kürtçe, Türkçe, İngilizce ve Arapça olmak üzere dört dilde yayın yaptı.
JINHA: Jinha’nın web sitesi başlangıçta şifreli oldu ve sadece abonelere hizmet verdi. Kadın çalışmalarına açık bir şehir olduğu ve kadın örgütlülüğünün yoğunluğu nedeniyle ajansın merkezi Amed’tediydi. Türkiye’nin ilk kadın haber ajansı olan JİNHA, 30 Ekim 2016 günü KHK ile kapatıldı.
GAZETE ŞÛJIN: 19 Aralık 2016 tarihinde yayın hayatına başlayan Gazete Şûjin, 25 Ağustos 2017 tarihli Kanun Hükmünde Kararname ile kapatıldı. Gazete Şûjin, Türkçe, Kürtçe’nin Kurmanci ve Sorani lehçeleri, İngilizce, Arapça yayın yapıyordu. Şûjin, Kürtçe’de “çuvaldız” anlamına geliyor.
JINNEWS: Jinnews Haber Ajansı, 25 Eylül 2017 günü yayına başladı. Merkezi Diyarbakır’da olan ajans, Kürtçe, Türkçe, İngilizce, Arapça ve Zazaki dilinde yayın yapıyor. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu, JinNews’in yayın yaptığı internet adreslerine sık sık erişim engeli getirdi. Böylece ajans kurulduğu günden bu yana 20’den fazla engellenmiş oldu.
NuJINHA: Ortadoğulu kadınların sesi olma amacıyla 6 Ocak 2021 günü kuruluşunu ilan eden NuJINHA ise, Arapça, Farsça, Kürtçe, Türkçe ve İngilizce olmak üzere 5 dilde yayın hayatına başladı. İsveç merkezli Kadın Medya Kültür Vakfı öncülüğünde kurulan ajans, Ortadoğu kadınlarının direnişini tüm dünyaya duyurmayı hedefliyor.
Televizyon Kanallarımız
Kürt halkının doğru-gerçek habere ulaşma konusunda çıkarılan önce haftalık, sonra da günlük gazeteler de yetersiz kalmaya başlayınca uydudan yayın yapan bir televizyon kanalının kurulmasına karar verildi. Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına tabi olmadan yapılabilecek bir yayının cazibesi olmakla birlikte, televizyon yayıncılığı konusunda hiç tecrübesi olmayan kadrolarla bu işe girişmemiz doğrusu büyük bir cesaret işiydi.
MED TV: İlk televizyon kanalımız Med TV, 30 Mart 1995 günü uydudan yayına başladı. Alanında ilk televizyon kanalı olan Med TV, kuruluşundan yaklaşık dört buçuk yıl sonra 9 Ekim 1999 günü kapatıldı. Med TV›nin yayınlarını kesme kararı alan kurum, İngiltere›nin RTÜK’ü niteliğindeki Bağımsız Televizyon Komisyonu (ITC) oldu.
MEDYA TV: Kapatılması yönündeki baskıların artması üzerine Med TV henüz yayında iken Medya TV yayına başlamıştı. Fransa’dan aldığı lisansla, 29 Temmuz 1999’da uydudan yayına giren bu televizyon kanalının da kapatılması için Türkiye bir kez daha düğmeye bastı. Girişimler beş yıl sürdü. Şubat 2004’te Fransa’nın RTÜK’ü olan “Fransız Lisans Kuruluşu” Medya TV’nin yayın lisansını iptal etti. Bu kararın alınmasında gerekçe olarak “Medya TV’nin Med TV’nin devamı olması” gösterildi.
ROJ TV: 1 Mart 2004 günü yayın hayatına başladı. Avrupa’dan Ortadoğu’ya kadar birçok bölgede izlenebilen Roj TV, Kürtçe’nin tüm lehçelerinin yanı sıra Türkçe, Arapça ve Süryanice dillerinde de yayın yapıyordu. Roj TV’nin yayın lisansı Danimarka’dandı. Roj TV’nin sahip olduğu şirket, Kürtçe müzik kanalı MMC için 2004 yılında lisans aldı. İran, Suriye, Irak ve Türkiye’nin yanı sıra dünyanın birçok ülkesinde izlenen televizyon kanalı, kuruluşundan itibaren Türkiye’nin baskısı altında kaldı. AKP iktidarının Almanya ve Danimarka üzerindeki siyasi baskıları ve Belçika’nın polis baskını ardından Roj TV’nin yayınları Fransa’nın uydu şirketince 20 Ocak 2012 günü durduruldu. Yunanistan üzerinden devam eden yayınlara ise ABD müdahale etti. Ankara’nın Roj TV’yi kapattırma baskıları -bir yere kadar- başarılı olurken, Roj TV’den sonra aralarında Medya Haber, Sterk TV ve Nuçe TV’nin de bulunduğu beş ayrı televizyon kanalı yayın hayatına başladı.
JIN TV: Kürt kadınlarının sesi Jin TV, 8 Mart 2018 günü yayına başladı. Jin TV, toplumsal kodlamalara savaş açacak bir kadın kanalı olarak yola çıktı. Yola çıktıklarında söyledikleri gibi kadınların sesi olan kanal, kadınların yaşadığı sorunları gün yüzüne çıkardı.
Yerel Televizyonlarımız
Med TV’nin 1995 yılında yayına başlaması, Kürtler açısından yeni bir dönemi başlattı. Böylesi televizyon yayıncılığının tadını alan Kürtler, ülkemizin her yöresinde yayına başlayan özel televizyon kanalları furyasına katıldı. Ancak Kürtlerin yerel televizyon yayıncılığı serüveni 2000’li yılların başlarından itibaren hem önemli bir atılım, hem de baskılarla geçen bir döneme tekabül etmektedir.
GÜN TV: Bu alanda ilk televizyon kanalı Gün TV adıyla tarih sahnesine çıktı. Televizyonun kuruluşu 2000’li yılların başlarına dayansa da Kürtçe televizyonculuk anlamında ilk önemli yayıncılık başarısı için 2004-2006 yıllarını beklememiz gerekecekti.
Merkezi Amed’te olan Gün TV, yeni yönetmelik sonrası 23 Mart 2004 günü Radyo Televizyon Üst Kurulu’na (RTÜK) başvurmuş ve iki yıllık aranın ardından nihayet Kürtçe yayıncılık için lisans almayı başarmıştı. Karasal yayın yapan televizyon, 2006 yılında Dergûşa Çandê adıyla bir kültür sanat programı yaparak, Türkiye özel radyo televizyonculuk tarihinde ilk defa farklı dil ve lehçelerde yayına başladı. Ancak televizyonun uydu yayıncılığa geçiş mücadelesi o kadar kolay olmadı. Farklı dil ve lehçelerde yayınlara yönelik haftada 4 saatle sınırlı süre, başvurulara rağmen tam güne çıkarılmazken, 2009 yılında kurulan TRT 6, yönetmelikte herhangi bir düzenleme olmamasına rağmen tam gün Kürtçe yayın yapmaya başladı. Sadece TRT 6’nın RTÜK’ün yasağına takılmamasına yönelik gelen tepkiler üzerine, yönetmelikte yeniden düzenlemeye gidilerek, radyo ve televizyonlara farklı dil ve lehçelerde 24 saat yayın yapma hakkı tanındı. Ancak ülkemizde Kürt televizyonlarının asıl atılım yaptığı yıl hiç şüphesiz 2014 yılıydı. Bu yıl ulusal düzeyde, yani uydu üzerinden yayın lisansı almayı başaran birçok televizyon yayın hayatına başladı. Bunların başında da Özgür Gün TV, Van TV, Jiyan TV, Azadî TV ve Zarok TV geliyordu. Ancak bu yayın kanallarının ömürleri (Zarok TV hariç) çok da uzun sürmedi.
————-
Yoruma kapalı.